ນັບແຕ່ປີ 2008 ເປັນຕົ້ນມາ, ບໍລິສັດ ລ້ານຊ້າງ ມິນເນໂຣນສ໌ ລິມິເຕັດ (LXML) ໄດ້ໃຫ້ການສະໜັບສະໜູນໃຫ້ແກ່ການຄົ້ນຄວ້າດ້ານບູຮານຄະດີ ແລະ ສະຖານປະຫວັດສາດລາວ ທີ່ມີອາຍຸຍາວນານ ຜ່ານມາໄດ້ປະມານ 3.000 ປີ ໂດຍໄດ້ຮັບການຮ່ວມມືຈາກກົມມໍລະດົກຂອງ ກະຊວງຖະແຫຼງຂ່າວ,ວັດທະນະທຳ ແລະ ການທ່ອງທ່ຽວ, ມະຫາວິທະຍາໄລແຫ່ງຊາດລາວ ແລະ ມະຫາວິທະຍາໄລເຈມສ໌ ຄຸກ ຂອງອົດສະຕຣາລີ.
ການຄົ້ນພົບທີ່ພົ້ນເດັ່ນຢູ່ບໍ່ຄຳ-ທອງເຊໂປນ ທີ່ເມືອງວິລະບູລີ, ແຂວງສະຫວັນນະເຂດ. ຫວ່າງບໍ່ດົນມານີ້, ການຄົ້ນພົບວັດຖຸບູຮານທີ່ມີອາຍຸການຫຼາຍກວ່າ 3.000 ປີ ໄດ້ຊີ້ໃຫ້ພວກເຮົາຮູ້ຈັກກ່ຽວກັບວິທີການຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່ ທີ່ມີມາໃນຫຼາຍພັນປີກ່ອນ. ຫຼ້າສຸດ ໃນເດືອນ ມີນາ 2018, ທີມງານບູຮານຄະດີໄດ້ຄົ້ນພົບຮ່ອງຮອຍຂອງການຂຸດຄົ້ນແຮ່ທອງໃນສະໄໝບູຮານທີ່ໄດ້ມີການຂຸດຄົ້ນແບບຂຸມສ້າງກວ່າ 100 ຂຸມ. ຮ່ອງຮອຍການຂຸດຄົ້ນດັ່ງກ່າວໄດ້ບົ່ງບອກໃຫ້ຮູ້ເຖິງການນຳໃຊ້ເຕັກນິກການຂຸດຂຸມສ້າງ ເຊິ່ງເປັນວິທີການຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່ທີ່ນິຍົມກັນໃນສະໄໝນັ້ນ ແລະ ຍັງໄດ້ຖືກອອກແບບເພື່ອປ້ອງກັນຄວາມສ່ຽງຈາກມວນດິນທີ່ອາດຍຸບໂຕເຈື່ອນລົງທັບຖົມຄົນ-ຜູ້ທີ່ລົງຂຸດເອົາສິນແຮ່. ພ້ອມດຽວກັນນີ້, ກໍຍັງຄາດວ່າແຮງງານປະຈຳໃນແຕ່ລະຂຸມແມ່ນຕ້ອງໄດ້ມີຢ່າງຕ່ຳ 3 ຄົນ ເພື່ອປ່ຽນຜຽນ ແລະ ຄວບຄຸມວຽກຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່ຊ່ວຍກັນ.
ການຂຸດຄົ້ນສິນແຮ່ບູຮານ ຢູ່ໃນເຂດບໍ່ຄຳ-ທອງ ເຊໂປນ ໄດ້ໄຂປະຫວັດສາດການຂຸດຄົ້ນແຮ່ ແລະ ໄດ້ມີການຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງພົນລະເມືອງໃນຂົງເຂດນີ້ໃນຫຼາຍພັນປີກ່ອນ. ການຄົ້ນພົບເຫຼົ່ານີ້ ຍັງເປັນຫຼັກຖານສຳຄັນທີ່ສະແດງໃຫ້ຮູ້ເຖິງຄວາມສຳຄັນຂອງກິດຈະກຳບໍ່ແຮ່ ຕໍ່ກັບຄວາມສີວິໄລໃນເຂດພາກພື້ນນີ້, ລວມທັງຄວາມກ້າວໜ້າທາງດ້ານວຽກງານຄວາມປອດໄພໃນຂະແໜງການບໍ່ແຮ່ ທີ່ໄດ້ຜ່ານການເວລາມາແລ້ວ.”
ວັດຖຸທີ່ໄດ້ຄົ້ນພົບ ເມື່ອບໍ່ດົນມານີ້ ໄດ້ຖືກນຳໄປສະສົມ ແລະ ວາງສະແດງໄວ້ທີ່ຫໍວັດທະນະທຳເມືອງວິລະບູລີ. ວັດຖຸບູຮານສຳຄັນອື່ນໆ ລວມທັງຄ້ອງບ້າງ “ດົງຊັນ” ທີ່ເປັນທອງສຳລິດ ແມ່ນໄດ້ຖືກນຳໄປຈັດວາງສະແດງໄວ້ທີ່ຫໍພິພິດທະພັນແຫ່ງຊາດ ທີ່ນະຄອນຫຼວງວຽງຈັນ. ການຄົ້ນພົບເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ, ກະດິ່ງທອງສຳລິດ, ເຄື່ອງປະດັບຕ່າງໆ, ເຄື່ອງໃຊ້ໃນພິທີກຳ ແລະ ວັດຖຸບູຮານອື່ນໆ ຍັງໄດ້ຊີ້ໃຫ້ເຫັນວ່າປະເທດລາວໃນອະດີດ ເປັນສະຖານທີ່ສຳຄັນໃນປະຫວັດສາດຂອງພາກພື້ນນີ້.
Editor: ກຳປານາດ ລັດຖະເຮົ້າ
